6 stycznia to we Włoszech dzień wyjątkowy. Kończy się okres świąteczny, a na scenę wkracza czarownica, którą uwielbiają całe pokolenia. To właśnie la Befana, czyli Czarownica Święta Objawienia i uosobienie starego roku, który odchodzi, robiąc miejsce na nowy. Okazuje się, że na Befanę najbardziej czekają najmłodsi. Zresztą Trzech Króli we Włoszech to święto poświęcone głównie dzieciom, więc nikogo nie dziwi, że wszyscy żyją tym momentem z ogromną ekscytacją. Kim właściwie jest Befana we Włoszech? Z jakimi tradycjami wiąże się Święto Trzech Króli we Włoszech?
Chcesz uczyć się języka włoskiego z Włochami mówiącymi po polsku?
La Befana we Włoszech – kim jest poczciwa staruszka w kulturze włoskiej?
Befana to jedna z najbardziej charakterystycznych i jednocześnie najbardziej lubianych postaci włoskiej tradycji świątecznej. Włoskie dzieci mówią o niej z takim samym entuzjazmem, z jakim my wspominamy Świętego Mikołaja, z tą różnicą, że Befana nie przyjeżdża saniami – przylatuje na miotle, w połatanej chuście, z wielkim workiem pełnym niespodzianek. I choć wygląda jak wiedźma, to we włoskiej kulturze symbolizuje dobroć, hojność i ciepło rodzinnego domu.
Najbardziej popularna legenda głosi, że początki Befany wiążą się z wędrówką Trzech Króli prowadzonych przez Gwiazdę Betlejemską. Kacper, Melchior i Baltazar przebywali wiele miast, głosząc radosną nowinę i zachęcając innych do ich dalszej wędrówki. Według podań, tylko Befana w ostatniej chwili zdecydowała, że z nimi nie pójdzie – chciała dokończyć obowiązki domowe. Kiedy w końcu zdecydowała się ich dogonić, gwiazda betlejemska przestała świecić, a Królowie byli już daleko. Ze względu na to, że nigdy nie zobaczyła Dzieciątka Jezus, to od tamtej pory Befana wędruje od domu do domu, zostawiając prezenty najmłodszym i mając nadzieję, że wśród dzieci, które odwiedza, spotka małego Jezusa.
W wielu opowieściach wiedźma Befana jest uosobieniem starego roku – jest schorowana, pochylona, w zużytych ubraniach. Gdy przylatuje 6 stycznia, „zamyka” okres świąteczny i jednocześnie otwiera drzwi na nowy czas. Nie bez powodu Włosi powtarzają przysłowie: l’Epifania tutte le feste porta via – Epifania kończy wszystkie święta.
Tradycje związane ze Świętem Trzech Króli we Włoszech
We Włoszech Święto Trzech Króli to nie tylko dzień wolny i duchowa refleksja. To przede wszystkim ogromna, radosna celebracja. Tego dnia odbywa się mnóstwo imprez ku czci Befany, poświęconych głównie dzieciom, ale nie tylko. Jest ona szczególnie popularna w centralnych Włoszech, choć w większości miast można wtedy poczuć jej ducha. Ulicami przemieszczają się tłumy osób poprzebieranych za czarownice, z haczykowatymi nosami i miotłami w dłoniach. Wokół placów podczas święta ustawiane są liczne stragany – sprzedawcy kuszą ozdobami świątecznymi, słodyczami, tradycyjnymi wypiekami i figurkami wiedźmy na miotle przynoszącymi szczęście. Na scenach odbywa się mnóstwo imprez oraz przedstawień teatralnych.
Najsłynniejsze wydarzenie poświęcone tej tajemniczej staruszce ma miejsce w Rzymie na Piazza Navona – to Festa Nazionale della Befana. To wielka impreza skierowana przede wszystkim do dzieci. Co ciekawe, otwiera go sama Befana, która nadlatuje swoim helikopterem i rozdaje zgromadzonym słodycze. To prawdziwy raj dla najmłodszych! Oprócz licznych gier, zabaw, przedstawień teatralnych, muzycznych i tanecznych, główną atrakcję jest dom Befany.
Domowe zwyczaje – skarpety, prezenty i trochę magii
Najbardziej rozpoznawalnym symbolem Epifanii są skarpety wiszące przy kominku. I nie, nie chodzi o zwykłe skarpety – te muszą być porządne, pojemne i gotowe na niespodzianki. Pochodzenie zwyczaju zawieszania skarpet na prezenty nie jest jasne. Jednak według podań od początku pełniły one rolę worka. Befana wrzuca upominki właśnie do tak zawieszonych skarpet. Grzeczne dzieci nagradza zabawkami, słodyczami, czasem owocami, czyli wszystkim, co wywoła uśmiech na twarzy. A jeśli ktoś przez rok zgrzeszył? Cóż… dostanie czarne cukierki udające węgiel. Tradycja głosi, że aby wkupić się w łaski czarownicy, należy wieczorem 5 stycznia zostawić dla niej na stole mandarynkę lub pomarańczę i kieliszek wina.
Czy wiesz, że Befana wchodzi do dzieci przez komin? To właśnie łączy ją ze Świętym Mikołajem. Tradycja ta ma swoje źródła o wiele wcześniejsze niż chrześcijaństwo i wywodzi się z neolitycznych kultur śródziemnomorskich. Wówczas budowano okrągłe domy – nie miały otworów okiennych ani drzwiowych, a do środka wchodziło się po drabinie, właśnie przez komin. We wspomnianych kulturach śródziemnomorskich występowało też wiele zwyczajów rytualnego obdarowywania, mającego zapewnić pomyślność i zwyczajów związanych m.in. z przesileniem zimowym i późniejszymi Świętami Bożego Narodzenia.
Chcesz zrozumieć włoską kulturę jeszcze lepiej? Postaw na naukę języka z Belle Parole
Święta takie jak Befana we Włoszech, lokalne legendy, przysłowia i klimatyczne opowieści brzmią jeszcze piękniej, kiedy rozumiesz je w oryginale. Chcesz je lepiej poznać? Zapraszamy do naszej szkoły! Nauka włoskiego z Belle Parole pomoże Ci odkryć prawdziwy sens słów, symboli i gestów wpisanych w kulturę Italii. Bez stresu, ale z pasją i realnym zanurzeniem w język codzienności. Od pierwszych zajęć zaczynasz rozumieć, skąd biorą się zwyczaje, idiomy i powiedzenia, które Włosi kochają powtarzać właśnie w okresie Epifanii.
W naszej ofercie znajdziesz kursy grupowe i indywidualne. Uczymy stacjonarnie i online, dzięki czemu na pewno dopasujesz rozwiązanie do swoich potrzeb. Jeśli chcesz w naturalny sposób wejść w klimat Włoch i poczuć magię takich świąt jak Befana, zajęcia w Belle Parole otworzą Ci na to szeroko drzwi.
Zapisz się na kurs w Belle Parole i odkryj Włochy tak, jak widzą je ich mieszkańcy. Poznaj magię legend, humoru, tradycji i ciepła. A kto wie… może kiedyś to Ty opowiesz komuś, dlaczego poczciwa staruszka z miotłą stała się jedną z najbardziej lubianych bohaterek włoskiego świętowania? Zapisz się na kurs już dziś!
Zapisz się na zajęcia grupowe w Belle Parole!
