Kiedy w powietrzu unosi się zapach pieczonych kasztanów i suszonych owoców, a dzwony z pobliskiego kościoła rozbrzmiewają melancholijnie, to znak, że we Włoszech zaczyna się czas Ognissanti (Wszystkich Świętych) i Dei Morti (Dnia Zmarłych). To moment, gdy całe rodziny spotykają się, by uczcić pamięć tych, którzy odeszli, i pielęgnować tradycje przekazywane z pokolenia na pokolenie. Zobacz, jak wygląda Wszystkich Świętych we Włoszech – poznaj tradycje i włoskie słówka związane z tym świętem.
I choć w Stanach Zjednoczonych (a także coraz częściej w Europie) króluje wtedy Halloween, we Włoszech ten okres ma wciąż i niezmiennie ten sam wydźwięk – wspomnienia. Pojawia się refleksja nad życiem pozagrobowym, duchowa bliskość i wspólny rodzinny posiłek.
Chcesz uczyć się języka włoskiego z Włochami mówiącymi po polsku?
Historia Ognissanti – jak się wszystko zaczęło?
Korzenie Wszystkich Świętych we Włoszech sięgają pierwszych wieków Kościoła katolickiego. Początkowo święto to poświęcone było męczennikom, których imion nikt już nie pamiętał. Dopiero papież Grzegorz III w VIII wieku ustanowił 1 listopada dniem, w którym wspomina się wszystkich świętych, a papież Grzegorz IV rozszerzył obchody na cały kościół katolicki.
- We Włoszech Ognissanti (Wszystkich Świętych) jest dniem wolnym.
- Dzień później, 2 listopada, przypada Commemorazione dei Defunti (Dzień Zmarłych). Wtedy dzwony kościelne biją dla dusz zmarłych, a ludzie odwiedzają cmentarze, by zapalić znicze i pomodlić się za bliskich.
W dawnych wierzeniach sądzono, że w niezwykłą noc między 1 a 2 listopada można było przywołać dusze zmarłych, które wracają do domów, by spotkać się z rodziną. W domach zostawiano im zapaloną świecę, odrobinę jedzenia i kieliszek wina – symbole gościnności wobec zmarłych krewnych.
Obchody 1 listopada we Włoszech
Włoskie święto zmarłych nie ma smutnego charakteru. Wręcz przeciwnie, to dzień pełen wdzięczności i wspomnień. W tradycyjnych rodzinach mówi się o osobach zmarłych z czułością i spokojem, a na cmentarzach i w kościołach w całym kraju królują kwiaty, zwłaszcza chryzantemy.
Cmentarze wypełniają się ludźmi niosącymi znicze i bukiety. W niektórych regionach odwiedza się groby nie tylko, by się modlić, ale także, by po prostu „pobyć” ze zmarłymi, posiedzieć chwilę, porozmawiać, wspomnieć. To bardzo charakterystyczny dla Włochów (szczególnie starszych pokoleń) sposób okazywania miłości i pamięci.
Jakie są włoskie zwyczaje i tradycje podczas Wszystkich Świętych?
Każdy region ma swoje zwyczaje.
Sycylia – prezenty od zmarłych
Sycylijczycy wierzą, że dusze zmarłych wracają nocą, by obdarować dzieci prezentami i słodyczami. Rano najmłodsi znajdują pod poduszką marcepanowe owoce i ciasteczka ossa dei morti.
Lombardia – miejsce przy stole
W Lombardii zostawia się przy stole wolne nakrycie dla zmarłego i część potrawy z rodzinnego posiłku. To znak pamięci i bliskości.
Południe Włoch – smak wspomnień
W południowych Włoszech przygotowuje się tradycyjne danie grano cotto – słodką pszenicę z orzechami, przyprawami i owocami. To potrawa, która łączy żywych i zmarłych, a jej smak przywołuje wspomnienia dawnych świąt.
Całe Włochy – światło pamięci i tradycyjne smaki
W domach zostawia się zapaloną świecę, by wskazać drogę duszom zmarłych. Światło staje się mostem między tym, co ziemskie, a tym, co wieczne.
Na stołach królują jabłka, suszone owoce i aromatyczne wino. To symbole obfitości, wdzięczności i życia, które trwa mimo upływu czasu.
Tradycja, która łączy pokolenia
Włoskie święta mają to do siebie, że zawsze są wspólne. W domach rozbrzmiewają rozmowy, wspomnienia i śmiech, a dzień zaduszny staje się okazją, by opowiedzieć najmłodszym o ich krewnych i o dawnych czasach.
We wspólnotach włosko-amerykańskich ten zwyczaj przetrwał do dziś. Nawet w Stanach Zjednoczonych Włosi zapalają znicze, odwiedzają cmentarze i gotują rodzinne potrawy, by w szczególny sposób uczcić pamięć swoich zmarłych. To naprawdę piękna i godna podtrzymania tradycja.
Wszystkich Świętych a Halloween – dwa światy, jedna noc
Choć Halloween zdobywa coraz większą popularność także we Włoszech, dla wielu jest to jedynie okazja do zabawy. Dzieci przebierają się za różnymi postaciami, a sklepy wypełniają się mnóstwem słodyczy.
Jednak dzień Wszystkich Świętych i Święto Zmarłych niezmiennie pozostają głęboko zakorzenione w duchowości i tradycji. To czas, gdy kościoły rozbrzmiewają modlitwą, groby lśnią światłem, a cmentarze w całym kraju wyglądają jak morze kolorowych świateł.
O Halloween we Włoszech pisaliśmy w innym artykule. Jeśli jesteś ciekawy, jak tradycje zza oceanu zakorzeniły się w Italii, koniecznie przeczytaj: Halloween we Włoszech – tradycje i miejsca.
Jak Włosi wspominają swoich bliskich?
Włoski obrządek ma w sobie coś niezwykle ludzkiego. Na cmentarzach spotkamy całe rodziny, które przychodzą razem, by posprzątać groby, zapalić znicze i po prostu pobyć blisko zmarłym. Nie brakuje też rozmów, uśmiechów i wspólnego posiłku. Niektórzy rozkładają na ławkach stół pełen jedzenia, dzieląc się wspomnieniami o tych, których już nie ma.
To upamiętnienie bliskich jest częścią codzienności. Włoskie święto przypomina, że pamięć to forma miłości, a zmarli są obecni w naszych gestach, słowach i smakach, które przekazujemy dalej.
Włoskie słówka i zwroty związane ze świętem Wszystkich Świętych
Jak zawsze, gdy mówimy o włoskiej kulturze, język jest kluczem do jej zrozumienia. Oto kilka słówek, które warto znać, by lepiej poczuć atmosferę Ognissanti i Dei Morti:
- Tutti i santi – „wszyscy święci”, czyli dzień obchodzony 1 listopada.
- Ognissanti – włoska nazwa Wszystkich Świętych.
- Cimitero – cmentarz, miejsce, które odwiedzają całe rodziny, by uczcić pamięć bliskich.
- Ossa dei morti – „kości zmarłych”, tradycyjne włoskie ciasteczka.
- Candela accesa – „zapaloną świecę”, symbol pamięci o zmarłych.
- Vita oltre la morte – „życie pozagrobowe”, wyrażenie często pojawiające się w rozmowach o świętych i zmarłych.
- Campane della chiesa – „dzwony kościelne”, które rozbrzmiewają w całym kraju w dniu uroczystości.
Poznaj włoską kulturę z Belle Parole
I tak kończymy tę krótką, ale jakże głęboką opowieść o pamięci i świetle, o dniu, w którym przeszłość siada z nami do stołu, a miłość do zmarłych staje się częścią codzienności. Ten artykuł powstał, bo w Belle Parole wierzymy, że nauka języka to coś o wiele więcej niż gramatyka. To sposób, by naprawdę poczuć włoskiego ducha, tradycje, emocje i codzienne rytuały. Każde włoskie święto, od Ognissanti po Boże Narodzenie, skrywa opowieść, którą warto poznać.
Sprawdź ofertę kursów Belle Parole i ucz się włoskiego w rytmie prawdziwego życia, pełnego pasji, wspomnień i tradycji. To wszystko u boku rodowitych Włochów, którzy tworzą nasze szkoły w Warszawie, Trójmieście i Krakowie.
