Czasy przeszłe w języku włoskim dzielą się na kilka kategorii, a najważniejsze z nich to passato prossimo (opisuje czynność przeszłą, która została już zakończona), imperfetto (stosowany do opisywania czynności, które miały miejsce w przeszłości, ale były powtarzające się lub trwały dłuższy czas), passato remoto (używany głównie w literaturze oraz w opowiadaniach o wydarzeniach historycznych, które miały miejsce dawno temu), passato prossimo (opisuje czynność, która miała miejsce przed inną przeszłą czynnością). W poniższym przewodniku skupimy się na dwóch najczęściej używanych czasach przeszłych: passato prossimo oraz imperfetto. Dzięki nim będziesz mógł opowiadać o swoich doświadczeniach z przeszłości w sposób zrozumiały i naturalny.
Czasowniki posiłkowe w czasie przeszłym
Czasowniki posiłkowe w języku włoskim, czyli avere (mieć) i essere (być) pełnią ważną rolę w tworzeniu złożonych czasów przeszłych.
Wybór czasownika posiłkowego: avere czy essere?
Zapamiętanie poniższych zasad pomoże Ci w poprawnym tworzeniu, a także używaniu czasów złożonych w języku włoskim.
- Czasownik posiłkowy avere – używany jako czasownik posiłkowy oznaczający posiadanie, wykorzystywany do tworzenia czasów złożonych w czasie przeszłym, zwłaszcza passato prossimo.
- Czasownik posiłkowy essere – używany jako czasownik posiłkowy z czasownikami opisującymi ruch, zmianę stanu lub przejście przez określone sytuacje.
Czas przeszły dokonany – passato prossimo
Passato prossimo jest odpowiednikiem polskiego czasu przeszłego dokonanego. Tworzy się go za pomocą wspomnianego już czasownika posiłkowego (essere lub avere) w czasie teraźniejszym, odpowiednio odmienionego przez osoby oraz imiesłowu biernego (participio passato). Używa się go w odniesieniu do:
- czynności, które wydarzyły się przed chwilą,
- zakończonych czynnościach,
- czynności, które wydarzyły się jedna po drugiej.
Jak utworzyć czas przeszły passato prossimo?
Do poprawnego tworzenia czasu przyszłego passato prossimo przydaje się znajomość form imiesłowu biernego najczęściej używanych czasowników oraz zasad odmiany czasowników posiłkowych avere, a także essere. Ogólne kroki tworzenia czasu przeszłego passato prossimo wyglądają następująco:
- Wybierz odpowiedni czasownik posiłkowy.
- Spójrz na rodzaj czasownika głównego – od niego będzie zależała forma imiesłowu biernego. Jeśli jest czasownikiem regularnym, to będzie miał końcówkę -are, -ere, -ire, natomiast jeśli odmienia się w sposób nieregularny, musisz użyć odpowiedniej formy imiesłowu biernego.
- Użyj odpowiedniej formy czasownika posiłkowego, a także imiesłowu biernego.
- Połącz czasownik posiłkowy z imiesłowem biernym.
Czasownik posiłkowy avere – wyjątki i niuanse
Istnieją nieregularności w odmianie czasownika avere w niektórych czasach lub osobach, np.:
- Imperfetto: Io avevo (ja miałem/miałam), Tu avevi (ty miałeś/miałaś),
- Forma negatywna: Non ho (nie mam), Non avevo (nie miałem/miałam),
Zwroty idiomatyczne – w niektórych wyrażeniach i zwrotach idiomatycznych czasownik avere może mieć inne znaczenie niż “mieć” w sensie dosłownym, np.:
- Ho fame (Jestem głodny/głodna) – dosłownie “Mam głód”,
- Ho sonno (Jestem śpiący/śpiąca) – dosłownie “Mam sen”,
W niektórych przypadkach nie używa się czasownika posiłkowego do tworzenia czasów złożonych, np.:
- Andare (iść): Sono andato/a (poszedłem/poszłam),
- Venire (przychodzić): Sono venuto/a (przyszedłem/przyszłam).
Przykłady zastosowania avere i essere
Większość czasowników w passato prossimo w języku włoskim łączy się z avere jako czasownikiem posiłkowym. Najważniejsza reguła dotyczy możliwości utworzenia strony biernej (takie czasowniki nazywają się przechodnimi). Zazwyczaj zdanie w stronie biernej będzie polegać na tym, że coś zostało zrobione.
Jednak istnieją pewna grupa czasowników, do której stosuje się essere jako czasownik posiłkowy. To głównie czasowniki opisujące ruch, zmianę stanu lub przejście przez określone sytuacje. Oto kilka przykładów:
- Czasowniki ruchu:
- andare (iść): Sono andato/a (Poszedłem/Poszłam),
- venire (przychodzić): Sono venuto/a (Przyszedłem/Przyszłam),
- arrivare (przybywać): Sono arrivato/a (Dotarłem/Dotarłam),
- Czasowniki zmiany stanu:
- diventare (stawać się): Sono diventato/a (Stałem się/Stałam się),
- nascere (rodzić się): È nato/a (Urodził się/Urodziła się),
- Czasowniki przejścia przez określone sytuacje:
- morire (umierać): È morto/a (Zmarł/Zmarła),
- nascere (rodzić się): È nato/a (Urodził się/Urodziła się).
Imperfetto – czas przeszły niedokonany
Imperfetto opisuje czynności powtarzające się w przeszłości, stany długotrwałe oraz tło wydarzeń. Tworzy się go poprzez dodanie odpowiednich końcówek do tematu czasownika. Na przykład:
- Parlavo (mówiłem/mówiłam) – od czasownika parlare,
- Leggevo (czytałem/czytałam) – od czasownika leggere.
Jak wygląda odmiana czasowników w imperfetto?
Imperfetto to czas, w którym większość czasowników odmienia się regularnie. Stosuje się wtedy specyficzne końcówki dla czasowników z trzech głównych grup koniugacyjnych: -are, -ere, a także -ire.
Przykładowa odmiana czasownika regularnego parlare– mówić, zakończonego na -are wygląda następująco:
- Io parlavo (mówiłem/mówiłam),
- Tu parlavi (mówiłeś/mówiłaś),
- Lui/Lei parlava (mówił/mówiła),
- Noi parlavamo (mówiliśmy/mówiłyśmy),
- Voi parlavate (mówiliście/mówiłyście),
- Loro parlavano (mówili/mówiły).
Czasowniki zakończone na -ere, np. scrivere– pisać, odmienia się w następujący sposób:
- Io scrivevo (pisałem/pisałam),
- Tu scrivevi (pisałeś/pisałaś),
- Lui/Lei scriveva (pisał/pisała),
- Noi scrivevamo (pisaliśmy/pisałyśmy),
- Voi scrivevate (pisaliście/pisałyście),
- Loro scrivevano (pisali/pisały).
Z kolei czasowniki zakończone na -ire, np. finire– kończyć, odmienia się tak jak poniżej:
- Io finivo (kończyłem/kończyłam),
- Tu finivi (kończyłeś/kończyłaś),
- Lui/Lei finiva (kończył/kończyła),
- Noi finivamo (kończyliśmy/kończyłyśmy),
- Voi finivate (kończyliście/kończyłyście),
- Loro finivano (kończyli/kończyły).
Chcesz nauczyć się języka włoskiego od Włochów?
Znajomość czasów przeszłych pozwala na swobodne wyrażanie myśli, a także uczuć związanych z przeszłością. To podstawa do prowadzenia rozmów na bardziej zaawansowanym poziomie, zrozumienia literatury i filmów, a także lepszego poznania włoskiej kultury.
Naucz się włoskiego w szkole językowej Belle Parole! Organizujemy kursy na różnym poziomie zaawansowania, które są prowadzone przez rodowitych Włochów! Od Ciebie zależy, czy postawisz na naukę indywidualną, czy w niewielkiej, maksymalnie pięcioosobowej grupie. Oferujemy:
- kurs indywidualny – 1950 zł, 20 godzin lekcyjnych,
- kurs dla dwóch osób – 1800 zł, 30 godzin lekcyjnych,
- kurs dla grupy trzyosobowej – 1650 zł, 30 godzin lekcyjnych,
- kurs dla grupy pięcioosobowej – 1500zł, 30 godzin lekcyjnych, a także
- kursy dla firm – wycena indywidualna.
Zapraszamy do nauki języka włoskiego w Belle Parole! Otwórz przed sobą nowe możliwości, poznaj wspaniałych ludzi, a także zanurz się w kulturze Włoch. Skontaktuj się z nami już dziś i rozpocznij swoją przygodę z językiem włoskim!